Hồi tôi còn trẻ lắm, vừa mới ở trường ra, người ta nói tôi đẹp trai, một đôi khi tôi thấy tôi ngây thơ và nếu có cần, các bạn có thể thêm vào. ngớ ngẩn. Khi các bạn biết rằng hồi ấy chúng ta chưa biết gì là khủng hoảng thì các bạn sẽ hiểu tôi có thể dùng cái bộ mặt dễ thương và mảnh bằng tú tài để lấy một người vợ có tiền và xin một chỗ làm đủ sống, nhưng tôi không thích thế. Tôi lại muốn trở nên một nhà tiểu thuyết.

Với cái muốn ấy, và tất cả vẻ ngờ nghệch của một anh mới biết đời trong sách, tôi tới Sài Gòn, ở với một người bạn làm thư ký bút toán lương tháng vừa đủ sống. Ngày ngày ăn xong tôi vác một cuốn Ái tình tiểu thuyết viết từ ngày còn ở trường, chạy cùng Sài Gòn viếng các ông chủ nhà in để nhờ họ xuất bản cái công trình vĩ đại của tôi. Khốn nỗi, các ông còn bận in giấy quảng cáo cho mấy hiệu thuốc phong tình không bao giờ thèm đọc tới, mà thản hoặc có đọc tới thì lại thấy nó. không vĩ đại. Đó là một cách nói để khỏi tổn thương đến lòng tự ái, chứ thật ra các ông thấy nó. dử khẹc. Cứ thế thì có lẽ tôi đến phải bỏ cái tên văn sĩ đáng yêu của bạn tôi rộng lượng tặng cho tôi mất. May thay! Bạn tôi bỗng nảy ra một ý:

 Để tôi giới thiệu anh với một bà hào hiệp.

 Một bà hào hiệp?

 Phải, một bà hào hiệp có thể bỏ tiền ra xuất bản sách cho anh được.

Tôi bủn rủn cả người, trống ngực đập thình thịch, chợt tưởng đến bà De la Sablière của thi sĩ La Fontaine thuở trước.

Tôi được giới thiệu với bà trong một bữa tiệc thân mật chiều thứ bảy. Điều nhận xét trước nhất của tôi là tuy bà Liễu Thanh đã đứng tuổi nhưng có tinh thần mới mẻ. Nói thế để tỏ rằng tôi đặt tinh thần trước vật chất, chứ thật ra thì trước nhất tôi thấy bà khỏe mạnh. Bạn cứ vạch một cái bao gạo thật đầy căng ở giữa, hai trái dừa xiêm ở phần trên cái bao gạo ấy, với một cái ba lông trên cùng, ấy thế là bạn đã hình dung được người đàn bà đáng kính, tôi muốn tả. Đã đành rằng cho đầy đủ tất nhiên phải vẽ thêm chân tay to lớn đến nứt tay áo, ống quần ra được, và điểm sao cho trái ba lông hóa cái đầu, hai trái dừa xiêm lù lù trên cái ngực và cái bao gạo căng phình là cái thân thể béo như con lợn quay thật béo. Nếu các bạn tưởng tượng thấy cả một súc thịt ấy cứ nẩy lên nẩy xuống ở trên một cái ghế tròn lọt thỏm bật ra những tiếng nói toang toang, những chuỗi cười ằng ặc thì các bạn phải thương hộ cho tôi, loắt choắt như một con chuột ngồi co ro một bên, duỗi cổ ra để lắng tai nghe những lời vàng ngọc, luôn luôn mỉm cười nhã nhặn và rón rén lấy đồ ăn như một cô hầu mới. Các bạn đoán dáng điệu tôi gần đúng, nhưng thương hộ cho tôi thì lầm to. Vì lúc bấy giờ tôi sung sướng lắm. Bà Liễu Thanh hứa sẽ bỏ tiền xuất bản tiểu thuyết của tôi, miễn là tôi vui lòng viết thêm một cái tiểu thuyết nữa để tả cái đời li kỳ của bà, một cuộc đời mà bà bảo đáng đem ra làm gương cho chị em phụ nữ. Thành thực mà nói, lúc bấy giờ tôi sẵn lòng tin lời bà lắm: Và tôi hứa ngay từ hôm sau sẽ ngày ngày đến nhà bà để bàn luận văn chương và để thu góp tài liệu viết cái lịch sử li kỳ của một vị ân nhân làng tiểu thuyết!

Muốn cho có vẻ thân mật, bà tiếp tôi trong một căn phòng kín đáo trên gác. Không để phí thì giờ, bà kể lại đời bà với một cái giọng hùng hồn hơn tất cả các nhà hùng biện trên thế giới vì phổi bà nở lắm!

Hồi tôi gặp bà thì cuốn Đoạn tuyệt chưa ra đời, nên bà không nói bà đã gặp phải một người mẹ chồng cay nghiệt. Bà bằng lòng là một cô tình nhân thất vọng, khi mười tám cái xuân xanh, đang thời trẻ đẹp. Hồi còn trẻ bà đẹp lắm, bà nhắc đi nhắc lại với tôi điều ấy đến trăm lần. Nhưng bà không ho lao mà chết như Tố Tâm, có lẽ vì người ta khỏe. Trái lại, lại chính người chồng của bà ho lao mà chết. Khi ấy người tình nhân cũ đã có vợ rồi, chỉ nằng nặc đòi bỏ vợ để đưa bà đi trốn khi bà không còn bị chồng ràng buộc. Nhưng bà thương hại người vợ khốn nạn của chàng mà không chịu. Rồi chính bà một mình đi trốn. Phiêu bạt nay đây mai đó, làm con sen đứa ở, phu mỏ, hay bán nước chè rong, cho đến ngày nay, nhờ kiên nhẫn và phấn đấu, bà đã có trong tay cái cơ nghiệp đôi ba vạn để giúp đỡ cho các nhà văn trẻ tuổi có tài mà chưa có tiếng! Thật là một thiên tiểu thuyết bi tình lẫn phiêu lưu. Bà nói thế rồi nhìn tôi chòng chọc bằng đôi mắt long lanh. Tôi gật đầu tỏ ý tán thành, mắt mơ màng như đã nghĩ đến cách dàn xếp câu chuyện li kỳ ấy. Nhưng bà bảo:

 Đó bà chị kể tóm tắt để cậu bà có ý coi tôi như em bà hiểu qua thôi, sau tôi sẽ kể tỉ mỉ rạch ròi từng phần một. Nhất là đoạn đời lúc tôi còn trẻ, hồi đó tôi đẹp lắm, đẹp nhất Hà thành, ai thấy cũng nể, nhiều anh chết mê chết mệt.

Tôi nhìn kỹ bà, phỉnh một câu:

 Vâng, cứ trông bà bây giờ cũng đủ biết.

 Thế à?

 Vâng, trông bà còn trẻ và đẹp như mới hai lăm, hai sáu.

Bà thích chí cười ằng ặc, chuyển cả ván gác, làm đồ đạc rung lạch cạch, hai mắt bà long lanh và đôi má nhày những mỡ đỏ rực lên như người say rượu. Bỗng bà nhìn tôi chòng chọc làm tôi ngượng phải quay đi.

 Trông cậu y như anh Hải.

 Thưa bà, anh Hải hẳn là. cậu cả?

 Không, anh Hải là người yêu của tôi, người lần đầu tiên dạy cho tôi biết ái tình.

Rồi bà lại cười, hai vú nẩy trên ngực như cái nệm lò xo lúc xe gặp quãng đường gồ ghề, lồi lõm. Còn tôi đỏ mặt, thẹn thò như một cô gái ngây thơ.

 Lắm lúc tôi mê sảng không biết người ngồi với tôi đây là văn sĩ Cô Sơn hay là anh Hải.

Bà đưa tay khẽ nâng cằm tôi lên, tò mò nhìn như một người xem tướng:

 Ừ, cũng cái trán rộng, cũng đôi mắt mơ màng, mà đã nhìn thì say sưa đắm đuối. cũng đường mũi thẳng, cũng cái miệng xinh xinh với làn môi tươi để đặt những cái hôn nồng cháy!. Phải rồi! Chính là anh Hải yêu quý của tôi đây! Anh Hải yêu quý của Liễu Thanh ơi! Em yêu anh lắm!. Em yêu anh quá!

Bà rú lên và vồ lấy tôi như con mèo vồ con chuột. Người bà nóng sực cuộng lấy tôi gần như chết ngạt. Tôi ấp úng:

 Thưa bà.

 Không, em Liễu Thanh đây mà, anh Hải của em ơi. Yêu anh quá! Yêu quá!

Bà nghiến chặt răng, rít lên, rồi bao nhiêu những cái hôn nóng sực phủ lên đầu, lên mặt, lên cổ và khắp người tôi. Tôi vùng vẫy thế nào cũng không ra khỏi cái khối thịt một trăm ki lô trên đi văng, đến nỗi sau cùng phải miễn cưỡng dự vào một khúc truyện li kỳ của con người hào hiệp ấy.

Thưa bà Liễu Thanh, hay cho cả cái lịch sử li kỳ của bà, bây giờ tôi chỉ có thể kể lại đây một đoạn li kỳ nhất. Và nếu bà biết rằng sau buổi ấy. tôi trở về nhà bạn, phải tức tối vò đầu, dứt tóc và giận dữ xé phăng cái tiểu thuyết đầu tiên của tôi để không bao giờ viết một tiểu thuyết thứ hai nữa thì bà nên lấy làm hân hạnh mà nhận thấy tất cả cái vinh dự của tôi tặng bà, khi trái lời thề trước, cầm bút trở lại với nghề văn để viết câu chuyện mà tôi tưởng là hay ho vừa mới kể trên. Nếu có làm bà vui lòng, thì bà lại vui lòng đứng xuất bản giùm tôi một công trình vĩ đại khác chắc không chịu kém vĩ đại cái tác phẩm đầu tiên của tôi hồi ấy.